Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Piszu

POSTANOWIENIE

Dnia 28 sierpnia 2024r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Gajewska

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2024r. na rozprawie

sprawy z wniosku S. P.

z udziałem J. P. (1), W. P. (1), R. P. (1), A. P. (1), W. P. (2), B. P. (1), M. P., E. M., I. P., R. P. (2), D. P., A. P. (2), G. P., A. G. M., M. N., B. W.

o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości

p o s t a n a w i a

I.  Stwierdzić, że S. P., nabył przez zasiedzenie w dniu 16 grudnia 2011r. udział w wysokości 6/7, ponad swój udział spadkowy, w prawie własności zabudowanej nieruchomości składającej się z działek gruntu o numerze geodezyjnym: (...), (...), (...),(...), (...), (...), (...) o powierzchni 14,8200 ha, położonej w obrębie P., S., K., gmina P., województwo (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...);

II.  Przyznać adwokatowi J. G. – kuratorowi ustanowionemu dla nieznanych z miejsca pobytu uczestników postępowania: W. P. (2), I. P., R. P. (2), M. P., B. W., M. N. wynagrodzenie w kwocie 1 328,40 zł (jeden tysiąc trzysta dwadzieścia osiem złotych 40/100), które w całości wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu;

III.  Orzec, iż uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

UZASADNIENIE

S. P. wniósł o stwierdzenie, że nabył on przez zasiedzenie z dniem 16 grudnia 2011 roku prawo własności - ponad swój udział spadkowy - zabudowanej nieruchomości składającej się z działek gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie P., S., K., w gminie P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że w zabudowaniach posadowionych na przedmiotowej nieruchomości zamieszkuje od urodzenia, tj. od 10 października 1951 roku. Po ślubie zamieszkiwał na tej nieruchomości wspólnie z małżonką i potem z urodzonymi z tego związku dziećmi. W dniu 15 grudnia 1981 roku zmarł ojciec wnioskodawcy będący właścicielem tej nieruchomości – C. P.. Od tego czasu wnioskodawca nieprzerwanie jako posiadacz samoistny posiada tę nieruchomość jak właściciel. Od tego czasu wnioskodawca oznajmił rodzinie, że teraz tylko on będzie zajmował się nieruchomością ponad swój udział wynikający z dziedziczenia, co faktycznie czynił. Z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli podejmował wszelkie decyzje dotyczące całej nieruchomości, dokonywał wszelkich opłat za całą nieruchomość a nie tylko za jej część, regulował wszelkie dotyczące nieruchomości zobowiązania, a także dokonywał niezbędnych remontów i napraw budynków, albowiem tam mieszkał i zarządzał nieruchomością jak właściciel. To na jego imię i nazwisko przychodziły wszystkie decyzje o wymiarze podatku od nieruchomości. Wnioskodawca był ubezpieczony w KRUS jako rolnik uprawiający przedmiotowe gospodarstwo. Od śmierci C. P., oprócz wnioskodawcy żaden z następców prawnych nie interesował się tą nieruchomością i nie zgłaszał żadnych roszczeń z nią związanych. Wszyscy pozostali współwłaściciele, w tym okoliczni mieszkańcy, traktowali wnioskodawcę jak wyłącznego właściciela nieruchomości.

Wnioskodawca wskazał, że miał sześcioro rodzeństwa:

- żyjącego brata J. P. (1),

- brata E. P., który zmarł będąc bezdzietnym kawalerem,

- brata J. P. (2), który zmarł pozostawiając zstępnych: R. P. (2), M. P., E. M., I. P.,

- brata T. P., który zmarł pozostawiając zstępnych: W. P. (1), R. P. (1), A. P. (1), B. P. (1), W. P. (2),

- brata B. P. (2), który zmarł pozostawiając zstępnych: A. P. (2), D. P., G. P.,

- siostrę S. W., która zmarła pozostawiając zstępnych: B. W., M. N., A. H. M..

Na wniosek pełnomocnika wnioskodawcy, zarządzeniem z dnia 29 lutego 2024 roku i z dnia 4 marca 2024 roku Przewodniczący ustanowił dla nieznanych z miejsca pobytu uczestników postępowania: W. P. (2), I. P., M. P., R. P. (2), B. W. i M. N. - kuratora w osobie adwokata, na którego Okręgowa Rada Adwokacka w B. wyznaczyła J. G..

Kurator dla nieznanych z miejsca pobytu uczestników postępowania podniósł, iż nie posiada wiedzy odnośnie prawdziwości twierdzeń wnioskodawcy, dlatego z ostrożności procesowej zakwestionował zasadność wniosku o zasiedzenie.

Uczestnicy postępowania J. P. (1), W. P. (1), R. P. (1), B. P. (1), E. M. i A. M. przychylili się do wniosku o stwierdzenie zasiedzenia.

Pozostali uczestnicy postępowania nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Na podstawie Aktu nadania z 1953 roku, C. P. s. F. i M. nabył prawo własności gospodarstwa rolnego, zabudowanego budynkiem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi, położonego w obrębie P., S., K. w gminie P., składającego się z działek gruntu o numerach geodezyjnych (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

(dowód: wydruk treści księgi wieczystej (...) k. 9-13)

Na opisanym wyżej gospodarstwie (...) zamieszkiwał wspólnie z żoną Z. P. i ich siedmiorgiem dzieci: J. P. (1), E. P., S. P., J. P. (2), T. P., B. P. (2) i S. W..

(okoliczności bezsporne)

W dniu 15 grudnia 1981 roku C. P. zmarł, a spadek po nim, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego w dniu 13 września 2018 roku w sprawie I Ns 130/17 nabyli żona Z. P. oraz dzieci: J. P. (1), E. P., S. P., J. P. (2), T. P., B. P. (2) i S. W..

Z. P. zmarła w dniu 10 stycznia 1982 roku, a spadek po niej nabyły jej dzieci: J. P. (1), E. P., S. P., J. P. (2), T. P., B. P. (2) i S. W..

J. P. (2) zmarł pozostawiając zstępnych: R. P. (2), M. P., E. M., I. P.,

T. P. zmarł pozostawiając zstępnych: W. P. (1), R. P. (1), A. P. (1), B. P. (1), W. P. (2),

B. P. (2) zmarł pozostawiając zstępnych: A. P. (2), D. P., G. P..

S. W. zmarła pozostawiając zstępnych: B. W., M. N., A. H. M..

(okoliczności bezsporne, dowód: znajdujące się w aktach sprawy I Ns 130/17 Sądu Rejonowego w Piszu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 13.09.2018r. k. 124, skrócone odpisy aktów stanu cywilnego k. 25, 17-18, 38, 40-41, 106, 109)

W dacie śmierci C. P., na opisanej wyżej nieruchomości z jego zstępnych zamieszkiwał już tylko syn spadkodawcy S. P. z żoną i dziećmi oraz syn spadkodawcy E. P.. Pozostałe dzieci C. P. nie mieszkały już w domu rodzinnym.

S. P. dochowywał brata E., który zmarł 9 października 2018 roku będąc bezdzietnym kawalerem.

(okoliczności bezsporne, dowód: skrócony odpis aktu zgonu E. P. k. 14)

Od daty śmierci C. P., jego syn S. P. władał całym opisanym wyżej gospodarstwem rolnym jak właściciel. Chował bydło, trzodę, kosił łąki. Ponosił wszelkie koszty utrzymania nieruchomości i posadowionych na niej budynków (w tym opłaty za media, składki z tytułu ubezpieczenia i podatek od nieruchomości), dbał o podwórze, przeprowadzał i pokrywał koszty niezbędnych remontów i napraw. W prowadzeniu gospodarstwa pomagali mu brat E. (będący na jego dochowaniu) oraz okoliczni rolnicy, w przekonaniu których S. P. był jedynym właścicielem tej nieruchomości. Taki stan trwa po dziś dzień. Pozostali współwłaściciele nigdy nie interesowali się tą nieruchomością, nie partycypowali w kosztach jej utrzymania ani w kosztach utrzymania i modernizacji posadowionych na niej budynków. Nie wykonywali na tej nieruchomości jakichkolwiek prac i nie podejmowali żadnych związanych z nią decyzji.

(dowód: zeznania świadków S. G. k. 289-289v i A. G. (1) k. 289v; zaświadczenie k. 15-15v i 16; dowody opłat k. 28)

Sąd zważył, co następuje:

Zasiedzenie jest pierwotnym i nieodpłatnym sposobem nabycia prawa własności rzeczy przez nieuprawnionego jej posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Nie jest uzależnione od jakiegokolwiek świadczenia na rzecz osoby, której dotychczas nabywane prawo przysługiwało.

Zgodnie z treścią art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. W przypadku wejścia w posiadanie nieruchomości w złej wierze nabycie nieruchomości następuje po upływie lat trzydziestu (art. 172 § 2 k.c.).

Posiadanie samoistne, zwane właścicielskim, ma miejsce, gdy podmiot faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Posiadacz samoistny „wykonuje uprawnienia” składające się na treść prawa własności określone w art. 140 k.c., czyli korzysta z rzeczy z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego np. do podejmowania decyzji dotyczących sposobu zagospodarowania rzeczą itp.

Wola posiadania „jak właściciel”, a więc traktowania siebie jak właściciela, jest zasadniczym elementem posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Posiadanie właścicielskie charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 07.05.1986r., III CRN 60/86, OSNCP 9/87, poz. 138). Konieczne jest zatem wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Ważne jest jednak to, że aby mówić o posiadaniu samoistnym, wnioskujący o zasiedzenie musi w sposób ciągły znajdować się w sytuacji pozwalającej na dokonywanie czynności, których mógłby dokonywać właściciel.

Przy ocenie znamion posiadania samoistnego (którego występowanie jest przesłanką konieczną do stwierdzenia zasiedzenia) należy mieć na uwadze definicję tego posiadania zawartą w art. 336 k.c. Wedle utrwalonych poglądów doktryny i orzecznictwa konieczne jest tu stwierdzenie występowania dwóch elementów: fizycznego i psychicznego. Pierwszy z tych elementów charakteryzuje się efektywnym, w sensie gospodarczym, korzystaniem z rzeczy lub co najmniej istnienia stanu faktycznego stwarzającego możność takiego korzystania. Drugi natomiast odwołuje się do pewnego przeżycia psychicznego władającego rzeczą, które jest niczym innym jak wolą władania „jak właściciel”, które jednak musi być uzewnętrznione poprzez obiektywnie dostrzegalne przejawy zachowania. Rzeczywistą wolę posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania, ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą.

Wola posiadania „jak właściciel”, a więc traktowania siebie jak właściciela, jest zasadniczym elementem posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Posiadanie właścicielskie charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 07.05.1986r., III CRN 60/86, OSNCP 9/87, poz. 138). Konieczne jest zatem wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Ważne jest jednak to, że aby mówić o posiadaniu samoistnym, wnioskujący o zasiedzenie musi w sposób ciągły znajdować się w sytuacji pozwalającej na dokonywanie czynności, których mógłby dokonywać właściciel. Nie jest istotne, czy posiadacz wykonuje względem rzeczy konkretne czynności, lecz to, czy ma możliwość ich wykonywania bez potrzeby wytaczania np. powództwa o przywrócenie posiadania. Występowanie tej możliwości przesądza o istnieniu posiadania. Faktyczne władztwo charakteryzujące posiadanie samoistne wchodzi w grę wówczas, gdy określona osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala jej na korzystanie z rzeczy, i to w taki sposób, jakby była ona jej własnością.

W przedmiotowej sprawie, wnioskodawca będący współwłaścicielem dążył do zasiedzenia udziałów innych współwłaścicieli w prawie własności przedmiotowej nieruchomości.

Kwestia możliwości zasiedzenia przez współwłaściciela udziału w nieruchomości była przedmiotem licznych wypowiedzi Sądu Najwyższego. Orzecznictwo w tym przedmiocie jest przy tym spójne i precyzyjnie wskazuje warunki, od spełnienia których uzależnione jest orzeczenie zasiedzenia udziału należącego do innego współwłaściciela. Co należy podkreślić, dokonana przez Sąd Najwyższy wykładnia przepisów ma charakter generalny.

Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli władanie nieruchomością wynika ze stosunku współwłasności, wówczas warunkiem zasiedzenia udziału innego współwłaściciela jest zmiana (rozszerzenie) zakresu posiadania przez zasiadującego współwłaściciela ponad posiadanie wynikające ze współwłasności (art. 206 k.c.) oraz uzewnętrznienie tego w stosunku do otoczenia i współwłaściciela, którego udział objęty jest zasiedzeniem. Nie przesądza o tym samodzielne wykonywanie uprawnień, ponoszenie ciężarów związanych z korzystaniem z nieruchomości, a nawet pokrycie kosztów remontu lub modernizacji przedmiotu współwłasności. Niezbędne jest zamanifestowanie na zewnątrz woli odsunięcia pozostałych współwłaścicieli od współposiadania i współkorzystania. O wykroczeniu poza uprawnienia współwłaścicielskie można mówić wtedy, gdy posiadający współwłaściciel podejmuje sam decyzje o znaczących zmianach w przedmiocie współwłasności (vide postanowienie SN z 30.01.2015r., III CSK 179/14, Legalis; postanowienie SN z 15.10.2020r., II CSK 655/19, Legalis; postanowienie SN z 19.12.2019r., III CSK 101/19, Legalis).

Sąd Najwyższy stwierdził, że właśnie dostrzegalne wyrażenie zmiany zakresu posiadania jest przesłanką pozwalającą stwierdzić zasiedzenie udziału we współwłasności, inaczej niż w przypadku osoby dążącej do zasiedzenia nieruchomości, której właścicielem nie była w żadnej części, w takiej sytuacji nie stosuje się domniemania posiadania samoistnego (vide postanowienie SN z 09.12.2020r., V CSK 165/20).

W innym z orzeczeń Sąd Najwyższy podkreślił z kolei, że fakt niewykonywania współposiadania przez innych współwłaścicieli nie świadczy automatycznie o samoistności posiadania współwłaściciela wykonującego władztwo, bowiem jest to uprawnienie współwłaścicieli, a nie obowiązek (vide postanowienie SN z 20.09.2012r., IV CSK 117/12, Legalis; postanowienie SN z 19.12.2019r., III CSK 101/19).

Zdaniem Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, który stanowił podstawę do dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych, wykazał istnienie po stronie wnioskodawcy przesłanek do stwierdzenia na jego rzecz zasiedzenia udziałów pozostałych współwłaścicieli w prawie własności przedmiotowej nieruchomości.

W sprawie bezspornie ustalono, że właścicielem przedmiotowej nieruchomości od 1953 roku był ojciec wnioskodawcy, który zmarł 15 grudnia 1981 roku, pozostawiając po sobie żonę Z. P. i siedmioro dzieci, z których tylko dwoje zamieszkiwało wówczas na tejże nieruchomości – wnioskodawca i E. P.. W ocenie Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wykazał, że od dnia śmierci C. P., rozpoczął bieg ustawowy termin prowadzący do nabycia przez wnioskodawcę przez zasiedzenie udziałów jego rodzeństwa w prawie własności przedmiotowej nieruchomości.

Z zeznań świadków: S. G. i A. G. (2) – od dzieciństwa mieszkających po sąsiedzku z wnioskodawcą – oraz z potwierdzenia wpłat za energię elektryczną i wywóz odpadów komunalnych, z zaświadczenia o niezaleganiu przez wnioskodawcę w podatku od nieruchomości i zaświadczenia o nadaniu wnioskodawcy numeru identyfikacyjnego producenta rolnego – wynika zdaniem Sądu jednoznacznie, że od dnia śmierci C. P., wnioskodawca objął w samoistne posiadanie udziały swojego rodzeństwa w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. Wnioskodawca władał i do dnia dzisiejszego włada przedmiotową nieruchomością z zamiarem posiadania jej dla siebie i znalazło to odzwierciedlenie w jego zachowaniu, widocznym dla osób trzecich, co potwierdziły zeznania ww. świadków. Przejawiało się to niewątpliwie w ten sposób, że wnioskodawca nie prosił pozostałych współwłaścicieli nieruchomości o zgodę na wykonywanie prac rolnych i porządkowych, na dokonywanie remontów. Sam podejmował decyzje co do zakresów tych prac i w całości prace te finansował. Należy podkreślić, że w tych działaniach nie napotykał żadnego sprzeciwu ze strony uczestników postępowania, którzy nie interesowali się stanem nieruchomości ani kosztami jej utrzymania. Wnioskodawca ponosił i ponosi wszelkie koszty utrzymania nieruchomości, dba o podwórze.

Z uwagi na powyższe, w szczególności na treść zeznań świadków, nie budzi wątpliwości Sądu, że od dnia śmierci ojca, wnioskodawca manifestował na zewnątrz wolę odsunięcia pozostałych współwłaścicieli od współposiadania i współkorzystania z przedmiotowej nieruchomości.

Sąd nie miał wątpliwości co do wiarygodności zeznań przesłuchanych w sprawie świadków i przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów. Są one jasne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Nie bez znaczenia jest fakt, iż znani z miejsca pobytu uczestnicy postępowania przychylili się do wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, czym w ocenie Sądu potwierdzili prawdziwość twierdzeń wnioskodawcy.

Oczywistym jest, że wnioskodawca zdawał sobie sprawę, iż na skutek dziedziczenia ustawowego po ojcu, nieruchomość stanowi współwłasność jego i jego rodzeństwa. Jednakże fakt ten, zdaniem Sądu, nie niweczy uznania, iż posiadanie wnioskodawcy było posiadaniem samoistnym. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, posiadanie samoistne może mieć miejsce nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, ale także wtedy, gdy wie że nie jest właścicielem, ale chce posiadać rzecz tak, jakby nim był (vide postanowienie z 07.04.1994r. w sprawie III CRN 18/94; postanowienie z 21.11.2012r. w sprawie V CSK 505/11; postanowienie z 09.04.2015r. w sprawie V CSK 410/14). Za samoistnym posiadaniem przemawia sposób, w jaki wnioskodawca gospodarował na nieruchomości, czas i trud włożony przez niego w doprowadzenie nieruchomości do stanu, w jakim znajduje się obecnie.

W konsekwencji Sąd uznał, że wnioskodawca uzyskał samoistne posiadanie ponad swój udział spadkowy w prawie własności przedmiotowej nieruchomości – w złej wierze. Okres nieprzerwanego posiadania warunkujący zasiedzenie wynosi zatem trzydzieści lat, który w niniejszej sprawie upłynął w dniu 16 grudnia 2011 roku.

Dlatego też na podstawie art. 172 § 1 i 2 k.c. Sąd orzekł, jak w punkcie I. postanowienia z dnia 28 sierpnia 2024 roku.

Na podstawie § 1 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 09.03.2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. z 2018r. poz. 536) w zw. z § 5 pkt 1) i § 2 pkt 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015., poz. 1800 ze zm.), Sąd przyznał kuratorowi adwokatowi J. G., mając na względzie rodzaj sprawy, stopień jej zawiłości i nakład pracy kuratora, wynagrodzenie w kwocie 1328,40 złotych, w tym kwotę 248,40 złotych tytułem podatku VAT, które nakazał w całości wypłacić ze środków budżetowych Skarbu Państwa, albowiem wnioskodawca został w całości zwolniony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w niniejszej sprawie (postanowienie k. 31).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.