Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Piszu

POSTANOWIENIE

Dnia 24 września 2024

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Lisowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Judyta Masłowska

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2024 roku na rozprawie

sprawy z wniosku M. M. (1)

z udziałem P. M. (1), K. M. (1), K. W.

o podział majątku, częściowy dział spadku i częściowe zniesienie współwłasności

p o s t a n a w i a:

I.  Dokonać podziału majątku i częściowego działu spadku po K. M. (2) i T. M., w którym przypadające im udziały były równe, w skład którego wchodzi nieruchomość – zabudowana działka gruntu o numerze geodezyjnym (...), położona w P., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 108 000 zł (sto osiem tysięcy złotych);

oraz częściowego zniesienia współwłasności w/w nieruchomości w ten sposób, że nieruchomości tą przyznać na współwłasność uczestnikom: P. M. (1) w udziale 320/768 części, K. W. w udziale 320/768 części i K. M. (1) w udziale 104/768 części.

II.  Zasądzić od uczestnika P. M. (1) na rzecz wnioskodawcy M. M. (1) tytułem spłaty kwotę 3 375 zł (trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć złotych) płatną w terminie 1 (jednego) miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zwłoki w terminie płatności tej kwoty.

III.  Zasądzić od uczestnika K. M. (1) na rzecz wnioskodawcy M. M. (1) tytułem spłaty kwotę 3 375 zł (trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć złotych) płatną w terminie 1 (jednego) miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zwłoki w terminie płatności tej kwoty.

IV.  Zasądzić od uczestniczki K. W. na rzecz wnioskodawcy M. M. (1) tytułem spłaty kwotę 3 375 zł (trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć złotych) płatną w terminie 1 (jednego) miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zwłoki w terminie płatności tej kwoty.

V.  Uchylić zwolnienie od kosztów sądowych udzielone wnioskodawcy M. M. (1).

VI.  Nakazać pobrać od wnioskodawcy M. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 500 zł (pięćset złotych) tytułem części opłaty od wniosku oraz kwotę 1 096,38 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt sześć złotych 38/100) tytułem części wynagrodzenia biegłego, od uiszczenia których wnioskodawca był tymczasowo zwolniony.

VII.  Nakazać pobrać od uczestników: P. M. (1), K. M. (1) i K. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwoty po 500 zł (pięćset złotych) tytułem części opłaty od wniosku oraz kwoty po 1 096,38 zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt sześć złotych 38/100) tytułem części wynagrodzenia biegłego, pokrytych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu.

VIII.  Orzec, iż zainteresowani ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 440/23

UZASADNIENIE

M. M. (1) wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego K. i T. małżonków M., w którym przypadające im udziały były równe, a który w całości wyczerpuje nieruchomości nieruchomość położona w P., przy ulicy (...), stanowiąca działkę gruntu nr (...), o obszarze 0,00229 ha, zabudowana budynkiem mieszkalnym dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) w której jako właściciele obecnie są wpisani K. M. (2) w 2/4 częściach oraz P. M. (1) i K. W. po ¼ części oraz dokonanie po K. i T. małżonkach M. częściowego działu spadku, którego skład w całości wyczerpuje nieruchomość objęta KW nr (...) i częściowe zniesienie współwłasności tej nieruchomości przez przyznanie udziału należącego do wnioskodawcy M. M. (1), wynoszącego 3/32 części tej nieruchomości, na współwłasność w częściach równych na rzecz pozostałych zainteresowanych K. M. (1), K. W. i P. M. (1).

Jednocześnie M. M. (1) wniósł o ustalenie wartości przedmiotu sprawy na kwotę 320 000 złotych i zasądzenie od K. M. (1), K. W. i P. M. (1) po 10 000 złotych na rzecz M. M. (1) tytułem spłaty, płatnych w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia działowego z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w terminie płatności.

W uzasadnieniu wniosku, wnioskodawca M. M. (1) wskazał, że K. i T. małżonkowie M. byli na prawie wspólności ustawowej, w której przypadające im udziały wynosiły po ½ części, właścicielami nieruchomości położonej w P., przy ulicy (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...), o obszarze 0,0229 ha, zabudowaną budynkiem mieszkalnym, o powierzchni zabudowy 79 m2, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), w której jako właściciele obecnie są wpisani K. M. (2) w 2/4 częściach oraz P. M. (1) i K. W. po ¼ każde z nich.

Z własnością nieruchomości objętej KW nr (...) związane jest prawo do przejścia i przejazdu przez działkę nr (...), pasem gruntu o szerokości 4 mb wzdłuż granicy z działką nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...).

K. M. (2) zmarł 28 kwietnia 2017 roku w P. i spadek po nim na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 15 września 2021 roku w sprawie I Ns 154/21 nabyli żona T. w 4/16 częściach oraz dzieci M. M. (1), K. M. (1), K. W. i P. M. (1) po 3/16 części.

Po śmierci K. M. (2) umową darowizny z 28 kwietnia 2021 roku za nr (...) T. M. podarowała swój udział w nieruchomości nr (...) K. W. i P. M. (1) po ½ części.

T. M. zmarła i spadek po niej na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z 26 października 2023 roku w sprawie I Ns 269/23 nabyli K. M. (1), K. W. i P. M. (1) po 1/3 części każde z nich.

Opisana nieruchomość wyczerpuje całość majątku wspólnego oraz całość spadku po K. i T. małżonkach M.. Wnioskodawca wartość nieruchomości ocenił na kwotę 320 000 złotych, a wartość jego udziału na 30 000 złotych.

W odpowiedzi na wniosek uczestnicy postępowania K. M. (1), K. M. (3) i P. M. (1) wnieśli o dokonanie częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), stanowiącą działkę gruntu nr (...) o obszarze 0,0229 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dla której Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...), której współwłaścicielami w częściach ułamkowych są M. M. (1) – w udziale wynoszącym 3/32 części, K. M. (1) – w udziale wynoszącym 5/32 części, K. W. – w udziale wynoszącym 12/32 części, P. M. (1) – w udziale wynoszącym 12/32 części oraz dokonanie działu spadku po zmarłych T. M. i K. M. (2), w ten sposób, by przysługujący wnioskodawcy M. M. (1) udział w nieruchomości wynoszący 3/32 części przyznać na współwłasność w częściach równych uczestnikom postępowania K. M. (1) w 1/32 części, K. W. 1/32 części oraz P. M. (1) w 1/32 części bez obowiązku spłaty wnioskodawcy M. M. (1) z tytułu zniesienia współwłasności i działu spadku.

Uczestnicy zgodzili się z wnioskodawcą co do kwestii dokonania częściowego zniesienia współwłasności i działu spadku w ten sposób, by udział przysługujący wnioskodawcy M. M. (1) przyznać w częściach równych uczestnikom postępowania K. M. (1), K. W. i P. M. (1) po 1/32 części. W ocenie uczestników zniesienie współwłasności powinno nastąpić bez obowiązku spłaty wnioskodawcy M. M. (1) z tytułu zniesienia współwłasności i w tym zakresie uczestnicy wnieśli o oddalenie wniosku wnioskodawcy o zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kwot wskazanych we wniosku.

Uczestnicy podkreślili, że domaganie się przez wnioskodawcę spłaty, w sytuacji dopuszczenia się względem wszystkich uczestników krzywd oraz doznania przez nich w wyniku zachowania wnioskodawcy szeregu cierpień, jest działaniem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego. Wskazali, że wnioskodawca od wyjścia w 2013 roku z zakładu karnego, gdzie odbywał kolejną z rzędu karę pozbawienia wolności za dokonane przestępstwa, nie utrzymywał relacji z rodziną, nie mieszkał w domu rodzinnym, a kontakt ze spadkodawczynią nawiązał dopiero latem 2020 roku. Wskazali, iż Wnioskodawca wyrządził wiele krzywd, które miały znaczący wpływ na ich dalsze życie i odcisnęły piętno na ich psychikach i życiu codziennym.

Spadkodawczyni T. M. dała wyraz temu, by wnioskodawca nie czerpał jakichkolwiek korzyści z majątku po jej śmierci i pozbawiła go zachowku w sporządzonym przez siebie testamencie. Przyczyną wydziedziczenia były naganne zachowania wnioskodawcy w stosunku do swojej matki i ojca oraz do rodzeństwa.

Uczestnicy postępowania zakwestionowali również wartość nieruchomości, wskazując, że kwota 320 000 złotych jest znacznie zawyżona.

Sąd ustalił, co następuje:

K. i T. małżonkowie M. w czasie trwania związku małżeńskiego nabyli prawo własności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...).

Małżonków łączył ustrój ustawowej wspólności majątkowej.

K. M. (2) zmarł 28 kwietnia 2017 roku w P., a przed śmiercią stale zamieszkiwał na opisanej wyżej nieruchomości.

Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem z 15 września 2021 roku wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 154/21 stwierdził, że spadek po K. M. (2) zmarłym 28 kwietnia 2017 roku w P. na podstawie ustawy nabyli żona T. M. w 4/16 części, syn M. M. (1) w 3/16 części, syn K. M. (1) w 3/16 części, córka K. W. w 3/16 części, syn P. M. (1) w 3/16 części.

Dnia 28 kwietnia 2021 roku T. M. podarowała P. M. (1) oraz K. W. udziały po ¼ w nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) obszaru 0,0229ha, objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu.

T. M. zmarła 29 maja 2021 roku w G., a przed śmiercią stale zamieszkiwała w P., na opisanej wyżej nieruchomości.

Sad Rejonowy w Piszu postanowieniem z 26 października 2023 roku w sprawie sygn. akt I Ns 269/23 stwierdził, że spadek po T. M. zmarłej 29 maja 2021 roku w G. na podstawie testamentu własnoręcznego z 28 grudnia 2019 roku nabyli syn K. M. (1) w części 1/3, córka K. W. w części 1/3 oraz syn P. M. (2) w części 1/3.

(bezsporne; dowód: postanowienie z 15.09.2021r sygn. akt I Ns 154/21 k. 32, wypis umowy darowizny k. 51-54 postanowienie z 26.10.2023r. sygn. akt I Ns 269/23 znajdujące się w aktach sprawy I Ns 269/23 k. 103 znajdujące się aktach sygn. akt I Ns 269/23 Sadu Rejonowego w Piszu)

M. M. (1) był dzieckiem sprawiającym problemu wychowawcze. W wieku 12 lat zaczął spożywać alkohol i popadł w stan uzależnienia.

W 1996 roku M. M. (1) zaczął odbywać karę w zakładzie poprawczym, który opuścił w 1999 roku. Miał wówczas 19 lat. Następnie do 2013 roku z przerwami przebywał w zakładach karnych. Jedną z przerw w odbywaniu kar miał w 2004 roku. Gdy wrócił do domu rodzinnego okazało się, że wszystkie jego rzeczy zostały wyrzucone. Od tego czasu nie zamieszkał ponownie z rodzicami. Nadużywał alkoholu i popełniał kolejne przestępstwa.

Wykradał rzeczy należące do rodziców i do rodzeństwa.

Przeciwko M. M. (1) nie toczyły się sprawy o znęcanie się nad rodziną czy naruszenie nietykalności członków rodziny.

M. M. (1) matkę spotykał na ulicy, witali się ze sobą, ale nie rozmawiali. Kontakt z ojcem odnowił gdy doznał udaru z wylewem. Ojciec wybaczył mu jego zachowanie w przeszłości.

W 2017 roku stan zdrowia K. M. (2) uległ pogorszeniu. P. M. (1) o stanie zdrowia poinformował K. W.. M. M. (1) odwiedzał wówczas ojca w szpitalu i był obecny przy jego śmierci.

W tym M. M. (1) zamieszkiwał w doku znajdującym się na ogródku działkowym. Pobierał zasiłki z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w P.. Dyrektor Ośrodka wystąpił z powództwem o alimenty przeciwko T. M.. M. M. (1) nie chciał alimentów od swojej matki, a sprawa zakończyła się oddaleniem powództwa.

Obecnie M. M. (1) jest trzeźwym alkoholikiem. Pomaga innym ludziom chorym na alkoholizm. Uczestniczy w mityngach.

Po śmierci ojca M. M. (1) próbował nawiązać kontakt z matką i rodzeństwem. Odwiedził matkę. Na ostatnim spotkaniu widział się z braćmi. Prosił ich o wybaczenie. P. M. (1) w imieniu rodziny poprosił M. M. (1), aby więcej do nich nie przychodził. Było to w obecności matki.

W odczuciu M. M. (1) rodzina nie chciała z nim utrzymywać kontaktów i się go wstydziła.

(dowód: zeznania wnioskodawcy M. M. (1) e-protokół z 22.02.2024r. [00:15:11], [00:16:32], [00:18:16], [00:19:02], [00:19:28], [00:20:17], [00:21:12], [00:21:42], [00:23:12], [00:25:16], [00:29:35], [00:30:35], [00:32:22], [00:33:09], [00:37:08], [00:39:37], [00:40:28], [00:41:35], [00:42:30], [00:43:30], [00:44:20], [00:45:19], [00:46:04], [00:47:26], [00:48:38], [00:48:54], [00:50:00], [00:50:40], [00:51:53, [00:52:41] k. 111v-113, zeznania uczestnika postępowania P. M. (1) e-protokół z 22.02.2024r. [00:55:12], [00:55:34], [00:56:18], [00:57:35], [00:57:50], [00:59:39], [01:00:22], [01:01:10], [01:01:39], [01:03:51], [01:04:37], [01:06:08], [01:06:35], [01:07:24], [01:11:00], [01:12:30], [01:12:42], [01:13:31], [01:14:30], [01:16:32], [01:17:09], [01:17:35], [01:17:59], [01:26:03], [01:27:13], [01:31:13], [01:32:42] k. 113-114v, zeznania uczestniczki postępowania K. W. e-protokół z 22.02.2024r. [01:39:51], [01:41:04], [01:41:57], [01:42:39], [01:43:27], [01:45:46] k. 114v-115, zeznania uczestnika postępowania K. M. (1) e-protokół z 22.02.2024r. [01:48:01], [01:48:28], [01:49:18], [01:49:51], [01:50:30], [01:51:12], [01:51:38], [01:54:32], [01:58:27] k. 115-115v)

Wartość rynkowa prawa własności zabudowanej nieruchomości gruntowej składającej się z działki gruntu oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków numerem (...) położonej w miejscowości P. o powierzchni 0,0229 ha według stanu na dzień otwarcia spadku tj. 28 kwietnia 2017 roku wynosi 108 000 złotych.

(dowód: operat szacunkowy k. 158-176, a także zeznania pozwanej T. M. e-protokół z 3.04.2019r. [00:04:34] k. 72v-73 znajdujący się w aktach sprawy III RC 131/18 Sadu Rejonowego w Piszu)

Sąd ocenił zeznania zainteresowanych zgodnie z zasadną swobodnej oceny dowodów zagwarantowanej Sądowi dyspozycją art. 233 k.p.c., na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. W znacznej mierze zeznania zainteresowanych pokrywały się.

W ocenie Sądu uczestnicy postępowania próbowali przedstawić zachowania wnioskodawcy w sposób, który będzie dla niego najbardziej obciążający. Sąd zauważył niespójności pojawiające się w zeznaniach zainteresowanych. Przykładowo P. M. (1) wskazywał, że wnioskodawca groził pobiciem ojca i wujka, a także, że nikt nie zgłaszał zachowań wnioskodawcy, gdyż był on członkiem rodziny. Jednocześnie K. M. (1) wskazał, że wnioskodawca dopuścił się pobicia ojca i wujka, a naganne działania wnioskodawcy były zgłaszane na policję przez ich matkę. Sąd, mając na uwadze niechęć uczestników wobec wnioskodawcy i ich chęć do przedstawienia go w jak najgorszym świetle, z ostrożnością podchodził do zeznań uczestników.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy w zakresie w jakim twierdził, że jego naganne zachowania nigdy nie miały odniesienia do jego członków rodziny.

Wartość nieruchomości sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania ruchomości A. D. (vide k. 158-176), którą w pełni podzielił. W ocenie Sądu jest to opinia jasna i pełna, w przejrzysty sposób wyjaśniająca wszystkie istotne okoliczności oraz uzasadniająca przedstawione w niej wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była kwestionowana przez zainteresowanych. Sąd przy ocenie wartości nieruchomości posiłkował się również zeznaniami spadkodawczyni T. M., które znajdują się w aktach sprawy III RC 131/18, gdzie informuje ona o stanie nieruchomości oraz planowanych nakładach na nieruchomość.

Sad zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 k.p.c.

Skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 k.p.c.), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 k.p.c.).

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że w skład majątku wspólnego spadkodawców K. i T. małżonków M. wchodziło prawo własności zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położonej w P. w gminie P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...), oraz, że udział wynoszący ½ części w ww. prawie własności w całości wyczerpuje majątek spadkowy po K. M. (2).

Wnioskodawca i uczestnicy postępowania ostatecznie zgodnie wnieśli o przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości uczestnikom postępowania P. M. (1), K. M. (1) i K. W..

Z uwagi na powyższe, Sąd dokonał podziału majątku wspólnego i częściowego działu spadku po K. M. (2) i T. M. oraz częściowo zniósł współwłasność nieruchomości w ten sposób, że przyznał nieruchomość na współwłasność uczestnikom P. M. (1) w udziale 320/768 części, K. W. w udziale 320/768 części i K. M. (1) w udziale 104/768 części.

W ocenie Sądu taki podział nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W niniejszej sprawie uczestnicy postępowania domagali się, aby Sąd przyznał im na własność nieruchomość bez spłaty na rzecz wnioskodawcy. Uczestnicy postępowania powoływali się na art. 5 k.c. zgodnie, z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Prawo polskie zna instytucję nadużycia prawa. W okolicznościach wskazanych w art. 5 k.c. domaganie się dopłaty lub spłaty, jako wykonywanie prawa podmiotowego, może bowiem stanowić nadużycie prawa. Według art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy nie rozstrzygnął przy tym kwestii dopuszczalności stosowania art. 5 k.c. co do spłat lub dopłat w sprawach o zniesienie współwłasności w sposób jednoznaczny. Zajmował się jednak kwestiami analogicznymi, opierając się zwłaszcza na zawartej w art. 5 k.c. klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego, budując w ten sposób aksjologiczne założenia systemu prawa cywilnego.

Dzięki zasadom współżycia społecznego może mieć miejsce pożądana indywidualizacja rozstrzygnięć dokonywanych na podstawie ogólnych ze swej natury przepisów prawnych oraz łagodzenie rygoryzmu prawa. Pozwala to na uniknięcie stanu wewnątrzsystemowej aksjologicznej niekoherencji i jednocześnie może być środkiem zapobiegającym wydaniu jaskrawo niesprawiedliwego rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy. Dzięki tej klauzuli generalnej następuje rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach cywilnoprawnych na podstawie normy prawnej ustalonej także w oparciu o oceny zachowania się podmiotu danego stosunku, której podstawą są określone wartości, kryteria moralne objęte pojęciem zasad współżycia społecznego (zob. A. Doliwa, Funkcje zasad współżycia społecznego w prawie cywilnym, Warszawa 2021, passim).

Zgodnie z postanowieniem SN z 12.04.2024 r., II CNPP 16/22 (LEX nr 3703790) brak jest podstaw do wykluczenia zastosowania art. 5 k.c. w wypadku roszczeń wynikających z art. 212 k.c., a ewentualna dopuszczalność takiej sądowej korekty w konkretnym wypadku musi być usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami.

Jednakże, Sąd analizując materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie dopatrzył się wyjątkowych okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 5 k.c.

Uczestnicy postępowania rzeczywiście podnieśli i wykazali w toku postępowania pewne fakty, które świadczą o nagannym zachowaniu wnioskodawcy, lecz z całą pewnością nie stanowią one o wyjątkowości sytuacji, uprawniającej uczestników postępowania do uwzględnienia zarzutu naruszenia przepisu art. 5 k.c.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż uczestnicy wielokrotnie przedstawiali argumenty, które wzajemnie sobie przeczyły. W ocenie Sądu uczestnicy robili to, aby przedstawić wnioskodawcę w jak najgorszym świetle.

Zauważyć należy, że uczestnicy zarzucają wnioskodawcy, że nie utrzymywał relacji z rodziną. Jednocześnie podkreślają, że nie chcieli z nim utrzymywać kontaktu i twierdzili, że M. M. (1) nachodził rodziców. Przykładem jest próba pojednania się z matką latem 2020 roku. Wnioskodawca przyszedł wtedy, by móc porozmawiać z matką, przeprosić i prosić o przebaczenie. P. M. (1) wyprosił go i zabronił mu przychodzić, niwecząc jednocześnie próby zjednoczenia wnioskodawcy z rodziną i zadośćuczynienia.

Nie są usprawiedliwione argumenty uczestników odwołujące się do braku zainteresowania wnioskodawcy sytuacją życiową ich rodziców czy rodzeństwa. Gdy zdrowie K. M. (2) uległo pogorszeniu P. M. (1) poinformował o tym K. M. (1) i K. W., natomiast pominął M. M. (1). M. M. (1) nie był informowany również o stanie zdrowia T. M.. Uczestnicy postępowania zarzucają brak kontaktu z rodziną, jednakże sami nie tylko nie szukali takiego kontaktu, ale wyraźnie go sobie nie życzyli. Twierdzą, że wnioskodawca nie interesował się rodzicami, ale gdy przychodził do nich, nazywają to nachodzeniem i oświadczają, że wizyty M. M. (1) były niezgodne z wolą rodziny i podkreślają, że do tej woli się nie dostosowywał. W ocenie Sądu momentem odrzucenia wnioskodawcy był 2004 rok, gdy K. W. wyrzuciła jego rzeczy z domu rodzinnego. Przy czym uczestnicy pomijają fakt, że K. M. (2) przed śmiercią skontaktował się ze swoim synem i pojednał, a M. M. (1) był w szpitalu przy śmierci ojca.

Trudno było w tych okolicznościach wymagać od wnioskodawcy jakichkolwiek starań o nawiązanie kontaktu z rodziną, a tym bardziej wymagać od niego czynnej pomocy względem spadkodawców, o których potrzebach przecież nic nie wiedział, a ponadto sam był osobą potrzebującą pomocy .

Biorąc zatem pod uwagę ustalone w sprawie okoliczności faktyczne, przytoczoną argumentację i powołane przepisy prawa, Sąd nie znalazł podstaw do oddalenia wniosku o zniesienie współwłasności, a zwłaszcza na skutek podniesionego przez uczestników zarzutu naruszenia przepisu art. 5 k.c.

Sam fakt, że M. M. (1) w przeszłości był karany i osadzony w zakładzie karnym nie jest wystarczającą przesłanką do zastosowania art. 5 k.c.

Wartość przedmiotowej nieruchomości – według stanu na dzień otwarcia spadku i według cen aktualnych – wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych w tym zakresie Sąd ustalił w oparciu opinię powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 108 000 złotych.

Wobec przyznania całej nieruchomości wnioskodawcom, stosownie do treści art. 212 § 2 k.c. zaszła konieczność zasądzenia spłat na rzecz żądającego tego wnioskodawcy M. M. (1). Wobec ustalonej przez biegłego wartości nieruchomości (108 000 zł), wartość majątku spadkowego wynosi 54 000 zł (108 000 zł : 2 = 54 000 zł). Wartość udziału wnioskodawcy w majątku spadkowym (po 3/16 części), wynosi 10 125 złotych (54 000 zł x 3 : 16 = 10 125 zł). Udział M. M. (1) został rozdzielony na uczestników postępowania P. M. (1), K. M. (1) i K. W.. Zważywszy na przypadające uczestnikom udziały w majątku spadkowym (po 3/16 części), spłata na rzecz wnioskodawcy wyniosła po 3 375 złotych (10 125 zł : 3 = 3 375 zł).

Stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. zasądzając spłaty Sąd wskazał termin ich uiszczenia i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności. W ocenie Sądu okres jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, to czas odpowiedni. Należy zauważyć, że kwota 3 375 złotych nie jest kwotą wygórowaną, przy czym postępowanie trwa od listopada 2023 roku. W ocenie Sądu uczestnicy postępowania w tym czasie powinni zgromadzić odpowiednią kwotę w celu zaspokojenia roszczeń wnioskodawcy.

Koszty sądowe wyniosły w niniejszej sprawie łącznie 6 385,52 zł, w tym 2 000 zł opłata od wniosku i 4 385,52 zł koszt sporządzenia opinii przez powołanego w sprawie biegłego sądowego. Sąd uznał, że powyższe koszty winny być pokryte przez wnioskodawcę oraz uczestników postępowania, albowiem byli oni w równym stopniu zainteresowani dokonaniem podziału majątku wspólnego, działu spadku i częściowego zniesienia współwłasności. (2 000 : 4 = 500 zł) (4 385,52 zł :4 = 1 096,38 zł)

Dlatego też Sąd nakazał pobrać od wnioskodawcy M. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 500 złotych tytułem części opłaty od wniosku oraz kwotę 1 096,38 złotych tytułem części wynagrodzenia biegłego, od uiszczenia których wnioskodawca był tymczasowo zwolniony.

Sąd nakazał pobrać od uczestników P. M. (1), K. M. (1) i K. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sadu Rejonowego w Piszu kwoty po 500 złotych tytułem części opłaty od wniosku oraz kwoty po 1 096,38 złotych tytułem części wynagrodzenia biegłego pokrytych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu.

Natomiast o pozostałych kosztach postępowania związanych z udziałem zainteresowanych w postępowaniu, Sąd rozstrzygnął w myśl art. 520 § 1 k.p.c.