Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Piszu

POSTANOWIENIE

Dnia 5 marca 2025 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Anna Gajewska

Protokolant : starszy sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2025 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

z udziałem K. S.

o ustanowienie drogi koniecznej

postanawia:

I.  Ustanowić na działce gruntu o numerze geodezyjnym (...) wchodzącej w skład nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania K. S., położonej w obrębie C., gm. B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...), służebność drogi koniecznej polegającą na prawie przejścia i przejazdu - na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w obrębie C., gm. B., składającej się z działki gruntu o numerze geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) - w sposób oznaczony na projekcie przebiegu drogi koniecznej sporządzonym przez biegłego geodetę D. Ż. (karta akt sprawy 75-77), który to projekt stanowi integralną część niniejszego orzeczenia.

II.  Zasądzić od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz uczestnika postępowania K. S. kwotę 5 292,00 zł (pięć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt dwa złote 0/100) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej.

III.  Nakazać pobrać od wnioskodawcy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 3 982,35 zł (trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt dwa złote 35/100) tytułem niepokrytych wydatków na opinie biegłych.

IV.  Ustalić, iż pozostałe koszty postępowania ponoszą strony postępowania we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 482/23

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wniosła o ustanowienie, za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 2 000 złotych, na nieruchomości stanowiącej własność K. S. położonej w obrębie C. w gminie B., oznaczonej numerem geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), służebności drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie C. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...). Nadto wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika kosztów niniejszego postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni wskazała, że jest właścicielem nieruchomości władnącej. Prawo własności tej nieruchomości nabyła 26 lutego 2013 roku w drodze przetargu z zasobów własności rolnych Skarbu Państwa. Nieruchomość nie posiadała wtedy i dnia dzisiejszego nie posiada dostępu do drogi publicznej. W ocenie wnioskodawczyni, najmniej uciążliwe dla sąsiednich nieruchomości będzie ustanowienie drogi koniecznej na działce nr (...), ponieważ działka ta jest w całości wyjeżdżona i użytkowana jako droga dojazdowa do innych nieruchomości. Dojazd do działki władnącej z innych stron jest w chwili obecnej niemożliwy. Wnioskodawczyni wskazała, że przed złożeniem do sądu niniejszego wniosku podjęła próby polubownego ustanowienia służebności drogi koniecznej, lecz na kierowane do uczestnika pisma i wnioski nie uzyskała odpowiedzi.

Uczestnik postępowania K. S. wniósł o oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania.

W uzasadnieniu uczestnik zakwestionował twierdzenie, że przedstawiony przez wnioskodawczynię projekt przebiegu drogi koniecznej w jak najmniejszym stopniu obciąża nieruchomość, przez którą droga ta ma przebiegać. Zaprzeczył, że działka (...) stanowi niejako drogę wewnętrzną i wykorzystywana jest jako dojazd do innych nieruchomości. Podniósł, że działka (...) powstała w wyniku dokonanego na wniosek uczestnika podziału działki (...) na dwie działki gruntu o numerach (...) i (...). Podziału tego uczestnik dokonał dla własnych potrzeb związanych z zamierzoną inwestycją. Ustanowienie drogi koniecznej na tej działce uniemożliwi uczestnikowi inwestycję na działce (...). Ponadto spowoduje, że konieczne będzie wyłączenie działki (...) z produkcji rolnej.

Uczestnik zaprzeczył również twierdzeniom wnioskodawczyni, że dojazd z innych stron do działki (...) jest obecnie niemożliwy. Zdaniem uczestnika przebieg drogi koniecznej może i powinien być poprowadzony przez działki gruntu o nr (...) (droga wewnętrzna) i (...), wzdłuż (przy) granicy z działkami o nr (...). Taki przebieg, zdaniem uczestnika, uwzględni potrzeby nieruchomości władnącej i stanowić będzie mniejsze obciążenie niż w przypadku ustanowienia drogi koniecznej w sposób zaproponowany przez wnioskodawczynię. Tak poprowadzona droga konieczna byłaby trzykrotnie krótsza i pozbawiona zakrętów. W ocenie uczestnika, rosnące drzewa i prowizoryczna szopa na składowanie drewna nie mogą stanowić przeszkody dla poprowadzenia drogi koniecznej.

Uczestnik zakwestionował zaproponowaną przez wnioskodawczynię wysokość jednorazowego wynagrodzenia, uznając ją za rażąco zaniżoną.

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. jest od 2013 roku właścicielem nieruchomości położonej w obrębie C. w gminie B., stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

Opisana wyżej nieruchomość nie posiada dostępu do drogi publicznej.

(okoliczności bezsporne)

Najkrótszy dojazd do opisanej wyżej nieruchomości prowadzi przez nieruchomość stanowiącą działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącą własność K. S..

Działka (...) ma kształt drogi i zapewnia dostęp do ww. drogi publicznej działkom o numerach geodezyjnych (...) również stanowiącym własność K. S..

Powyższy przebieg drogi koniecznej w jak najmniejszym stopniu obciąża grunt, przez który droga ma prowadzić i zapewnia działce (...), poprzez drogę wewnętrzną – działkę nr (...) stanowiącą własność Gminy B., dostęp do drogi publicznej (drogi powiatowej) – działki gruntu nr (...) stanowiącej własność Powiatu P..

Niemożliwe jest poprowadzenie drogi koniecznej przez teren działki gruntu o nr (...) wzdłuż/przy granicy z działkami (...) i dalej przez drogę wewnętrzną – działkę nr (...) stanowiącą własność Gminy B., albowiem na przebiegu tej drogi koniecznej, na działce nr (...) stoi - dobudowana do murowanego budynku gospodarczego - szopa drewniana, w której składowane jest drewno.

(dowód: protokół z oględzin k. 45-45v; opinia biegłego z zakresu geodezji k. 71-77; opinia uzupełniająca biegłego z zakresu geodezji wraz z dokumentacją fotograficzną k. 98-101)

Projektowana droga konieczna przebiegająca przez ww. działkę gruntu o nr (...) ma szerokość 5 metrów, a jej łączna powierzchnia wynosi 750 m ².

Jednorazowe wynagrodzenie należne z tytułu ustanowienia wskazanej wyżej służebności gruntowej wynosi łącznie 5 292 złote.

(dowód: opinia biegłego z zakresu geodezji k. 71-77; opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości k. 131-163)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz.U. z 2022r., poz. 1693), drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie wymienionej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Przepis art. 2 cytowanej wyżej ustawy stanowi, że drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne.

Stosownie do treści art. 145 § 1 k.c., jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (§ 2 zd. 1). Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (§ 3).

Ustanowienie służebności drogi koniecznej służy zapewnieniu dostępu prawnie zagwarantowanego, skutecznego erga omnes i przysługującego każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości izolowanej. Warunkiem jest brak dostępu lub nieodpowiedni dostęp do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia "odpowiedniego dostępu", którym posłużył się w art. 145 § 1 k.c., co nakazuje przyjąć, że chodzi o jego potoczne rozumienie. W tym zaś ujęciu "odpowiedni" to "odpowiadający przeznaczeniu", "spełniający wymagane warunki" (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2012r., IV CSK 34/12, Lex nr 1230155).

Nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, gdy łączy ją gospodarczo funkcjonalna droga gruntowa pozostająca pod zarządem gminy, ujęta w planie zagospodarowania przestrzennego gminy, będąca w powszechnym korzystaniu (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1982r., III CZP 44/82, OSNCP 1983, z. 5-6, poz. 70, Lex nr 2832). Za połączenie z drogą publiczną nie może być uznana droga, po której właściciel nieruchomości pozbawionej dostępu, lub inne osoby korzystające z tej nieruchomości komunikują się grzecznościowo, a nawet, gdy dostęp oparty jest na stosunku obligacyjnym z właścicielem nieruchomości sąsiedniej. Hipotezą art. 145 k.c. jest bowiem objęty dostęp o charakterze trwałym, nie skrępowany wolą osób trzecich (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12.10.2011r., II CSK 94/11, Lex nr 1044002).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - w postaci oględzin i opinii biegłego z zakresu geodezji, bez wątpienia potwierdził wystąpienie po stronie wnioskodawczyni określonych przez ustawodawcę przesłanek ustanowienia służebności drogi koniecznej. Stanowiąca własność wnioskodawczyni nieruchomość opisana w prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piszu księdze wieczystej (...), nie posiada dostępu do drogi publicznej.

Sąd w pełni podziela stanowisko biegłego, że najkrótszy dojazd do nieruchomości wnioskodawczyni prowadzi przez działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) stanowiącą własność K. S.. Nie bez znaczenia jest fakt, że działka (...) ma geodezyjnie kształt drogi i w taki sposób jest wykorzystywana, bowiem zapewnia dostęp do drogi publicznej działkom o numerach geodezyjnych (...) również stanowiącym własność K. S..

Wbrew twierdzeniom uczestnika, niemożliwe jest poprowadzenie drogi koniecznej przez teren działki gruntu o nr(...) wzdłuż/przy granicy z działkami (...) i dalej przez drogę wewnętrzną – działkę nr (...) stanowiącą własność Gminy B., albowiem na przebiegu tej drogi koniecznej, na działce nr (...) stoi - dobudowana do murowanego budynku gospodarczego - szopa drewniana, w której składowane jest drewno.

Faktem jest, że działka władnąca nr (...) powstała w wyniku podziału działki o nr (...) (na dwie działki gruntu o nr(...) i (...), która wraz z terenem leżącym po jej zachodniej stronie, tj. obecnie działką o nr (...), stanowiła niegdyś jedną nieruchomość będącą własnością Skarbu Państwa Agencji Nieruchomości Rolnych. Sprzedaż działki (...) nastąpiła w 2007 roku, a sprzedaż nieruchomości władnącej w 2013 roku.

Zgodnie z art. 145 § 2 zd. 2 k.c., jeżeli potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

Ustawodawca, zachowując wspólne zasady dla roszczenia o ustanowienie służebności, częściowo różnicuje zasady wyznaczenia przebiegu drogi koniecznej. W sprawach, w których przyczyną braku lub utrudnienia dostępu są wcześniejsze podziały nieruchomości wywołujące skutki rzeczowe (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 28.02.2002 r., III CZP 1/02, OSNC 2003, Nr 1, poz. 4), zgodnie z art. 145 § 2 k.c. droga powinna być przeprowadzana przez nieruchomości będące wcześniej przedmiotem przekształcenia, także wtedy, gdyby nie było to najmniej uciążliwe dla owych gruntów. To rozwiązanie objaśniane jest zasadami współżycia społecznego – odpowiedzialność za skutki własnych czynności (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 20.10.2023 r., II CSKP 716/22, Legalis). Jednak ta sama klauzula zasad współżycia społecznego może zdecydować o zastosowaniu zasad ogólnych, zawartych w pierwszej części art. 145 § 2 k.c., jeżeli zastosowanie wskazanego jako szczególne, rozwiązania, istotnie naruszałoby interes społeczno-gospodarczy nieruchomości objętych przekształceniem, w tym podziałem (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 11.03.1970 r., III CRN 36/70, OSNCP 1970, Nr 11, poz. 207). Na tym tle znaczenia nabiera prawidłowa interpretacja zawartego w art. 145 § 2 KC sformułowania "o ile to możliwe". Jego wykładnia musi uwzględniać, że funkcjonuje on na prawach "wyjątku od wyjątku" (zob. J. Pokrzywniak, w: M. Gutowski, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 1123).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że działka (...) również nie posiada bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Dojazd do drogi publicznej odbywa się przez drogę wewnętrzną – działkę nr (...) stanowiącą własność gminy B.. Ponadto, droga konieczna poprowadzona przez ww. działki (...) byłaby znacznie dłuższa od drogi zaprojektowanej przez biegłego geodetę i przebiegającej przez stanowiącą własność uczestnika działkę (...), a ponadto zachodziłaby potrzeba urządzenia tej drogi na działce (...), podczas gdy droga na działce (...) jest urządzona, wyjeżdżona i wydzielona geodezyjnie dla celów drogowych, o czym świadczy jej kształt.

Dlatego też w ocenie Sądu, zaproponowany przez wnioskodawczynię i zaprojektowany przez biegłego geodetę przebieg drogi koniecznej w najmniejszym stopniu obciąża nieruchomość stanowiącą własność uczestnika, tj. działkę (...) i zapewnia nieruchomości władnącej, tj. działce (...), poprzez drogę wewnętrzną – działkę nr (...) stanowiącą własność Gminy B., dostęp do drogi publicznej (drogi powiatowej) – działki gruntu nr (...) stanowiącej własność Powiatu P..

Powierzchnia drogi koniecznej określona została w opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu geodezji, natomiast wysokość należnego uczestnikowi postępowania jednorazowego wynagrodzenia określona została przez biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości. Opinie wymienionych biegłych nie były w zakresie powierzchni drogi koniecznej i w zakresie wysokości należnego uczestnikowi wynagrodzenia kwestionowane przez zainteresowanych i zostały w pełni podzielone przez Sąd, albowiem są jasne i pełne, wyjaśniają wszystkie istotne okoliczności, a równocześnie są poparte wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłych.

Zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania stosownego wynagrodzenia jest konsekwencją ustanowienia służebności drogi koniecznej. Wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie służebności drogi koniecznej i jest niezależne od szkody właściciela nieruchomości obciążonej. W doktrynie podkreśla się, iż wynagrodzenie powinno być świadczeniem jednorazowym. Nie ma przeszkód, aby zainteresowani uczestnicy postępowania wyrazili wolę orzeczenia przez Sąd wynagrodzenia spełnianego częściami (okresowo). Wówczas bez wątpienia odpowiadające prawu zgodne stanowisko stron wiązałoby sąd orzekający. Zasadniczo jednak sąd orzekający nie powinien sięgać do tej formy wynagrodzenia z własnej inicjatywy.

Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z art. 289 § 1 k.p.c. w zw. z art. 145 k.c. w braku odmiennej umowy obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy uznał wniosek o ustanowienie służebności drogowej za w pełni uzasadniony i na podstawie powołanych przepisów orzekł, jak w punkcie 1. i 2. postanowienia z dnia 5 marca 2025 roku.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. Należy podkreślić, że w postępowaniu nieprocesowym nie ma "pojedynku" dwóch przeciwstawnych stron, dlatego też nie można mówić o przegrywającym, który powinien zwrócić koszty postępowania wygrywającemu. Ponadto, ustanowienie przedmiotowej drogi koniecznej leżało wyłącznie w interesie wnioskodawczyni. Obciążenie uczestnika kosztami postępowania w sytuacji, gdy stanowiąca jego własność nieruchomość zostaje obciążona ograniczonym prawem rzeczowym, jest co najmniej niewłaściwe i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji koszty opinii biegłych sądowych oraz opłatę sądową od wniosku poniosła wnioskodawczyni. W toku postępowania wnioskodawczyni uiściła tytułem zaliczki kwotę 2 000 złotych. Koszt opinii biegłych wyniósł łącznie 5 982,35 złotych i do wysokości 3 982,35 złotych pokryty został tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa, dlatego też Sąd, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.), nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 3 982,35 złotych.

O pozostałych kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

sędzia Anna Gajewska